Wzrost liczby operacji cyfrowych oznacza nie tylko wygodę dla klientów, ale też większe pole do działania dla oszustów. Tradycyjne metody uwierzytelniania, takie jak hasła czy kody SMS, coraz częściej nie wystarczają do skutecznej weryfikacji tożsamości zwłaszcza w środowisku, w którym nadużycia są coraz lepiej przygotowane i trudniejsze do wykrycia.
Właśnie dlatego instytucje finansowe i fintechy coraz częściej sięgają po device fingerprinting technikę polegającą na identyfikacji urządzeń na podstawie zestawu ich cech technicznych i konfiguracyjnych. Analiza takich parametrów jak system operacyjny, przeglądarka, język, strefa czasowa czy rozdzielczość ekranu pozwala tworzyć unikalny profil urządzenia i wykrywać nietypowe lub ryzykowne zachowania zanim dojdzie do nadużycia.
W czasach, gdy fraudsterzy coraz skuteczniej podszywają się pod klientów, skuteczne wykrycie oszustwa wymaga zrozumienia nie tylko ktosię loguje, ale także zczego. Device fingerprinting daje tę wiedzę i właśnie dlatego zyskuje na znaczeniu.
Spis treści
- Sytuacja w Polsce i działania instytucji finansowych
- Czym jest device fingerprinting i jak działa?
- Rola fingerprintingu w systemach bezpieczeństwa cyfrowego
- Jak wygląda proces przypisywania urządzenia do klienta?
- Zastosowania device fingerprintingu
- Przyszłość fingerprintingu i jego rola w systemach bezpieczeństwa
- Platforma CFD jako przykład zastosowania device fingerprintingu
- Wyzwania i perspektywy rozwoju
- Podsumowanie
- Najczęściej zadawane pytania
Sytuacja w Polsce i działania instytucji finansowych
W polskim sektorze finansowym również widoczny jest dynamiczny rozwój narzędzi antyfraudowych. Według raportu Cyfrowa Twierdza, sektorowe platformy bezpieczeństwa pozwoliły zablokować próby wyłudzeń kredytowych o wartości ponad 700 mln zł. To dowodzi, że skuteczna wymiana informacji oraz zaawansowane systemy analityczne realnie ograniczają skalę strat ponoszonych przez instytucje finansowe.
Równolegle BIK rozwija rozwiązania oparte na weryfikacji behawioralnej. W 2022 roku przejął fintech Digital Fingerprints, specjalizujący się w analizie sposobu korzystania z urządzeń od rytmu pisania, po interakcje z ekranem czy myszką. Zgodnie z komunikatem prasowym BIK z 2025 roku, technologia ta działa już w kilku bankach w Polsce, umożliwiając wykrywanie anomalii w tle, bez angażowania użytkownika.
Czym jest device fingerprinting i jak działa?
Device fingerprinting to technika identyfikacji urządzeń, która opiera się na analizie ich charakterystycznych cech technicznych. W odróżnieniu od klasycznych identyfikatorów, takich jak adres IP czy pliki cookies, fingerprinting tworzy unikalny profil urządzenia tzw. „odcisk cyfrowy” na podstawie zestawu parametrów, które w danej kombinacji występują z bardzo małym prawdopodobieństwem powtórzenia.
Najczęściej analizowane dane to m.in.:
- rodzaj przeglądarki i jej wersja (user agent),
- podzespoły (model karty graficznej, procesora, a nawet liczba jego rdzeni, itp.),
- system operacyjny,
- rozdzielczość ekranu (screen resolution),
- strefa czasowa i język,
- zainstalowane wtyczki,
- czas działania urządzenia.
Zebrane dane są następnie przetwarzane w celu wygenerowania unikalnego identyfikatora urządzenia. Co istotne fingerprinting jest techniką pasywną: nie wymaga instalowania oprogramowania ani wyraźnej zgody użytkownika.
Celem fingerprintingu nie jest dokładna identyfikacja użytkownika jako osoby fizycznej, lecz rozpoznanie jego środowiska sprzętowego i wykrycie anomalii np. logowania z nowego lub zmodyfikowanego urządzenia, emulowanego środowiska lub konfiguracji znanej z wcześniejszych przypadków fraudowych.
W praktyce oznacza to, że nawet jeśli oszust pozyska poprawne dane logowania, system może zakwestionować próbę uwierzytelnienia z powodu niespójnego profilu urządzenia nietypowej kombinacji parametrów technicznych, innej lokalizacji lub braku historycznego powiązania z kontem.
Rola fingerprintingu w systemach bezpieczeństwa cyfrowego
W zakresie bezpieczeństwa cyfrowego, device fingerprinting znajduje zastosowanie przede wszystkim jako element wspomagający ocenę ryzyka w czasie rzeczywistym. Nie zastępuje on tradycyjnych mechanizmów uwierzytelniania, lecz dostarcza cennych danych kontekstowych, które pozwalają lepiej zrozumieć, jakie środowisko wykorzystuje użytkownik (logowanie, dokonywanie transakcji, wypełnianie formularza) i czy to zachowanie mieści się w oczekiwanym schemacie.
Device fingerprinting wspiera ochronę logowań i transakcji na wielu etapach od wykrywania nowych urządzeń po wzbogacanie scoringu i zabezpieczanie wypłat środków.
Weryfikacja znanych i zaufanych urządzeń
Jednym z podstawowych zastosowań fingerprintingu jest odróżnianie znanych wcześniej,
„zaufanych” urządzeń od tych, które pojawiają się po raz pierwszy lub wykazują nietypową konfigurację. W momencie, gdy klient loguje się na swoje konto, uruchamiana jest weryfikacja urządzenia system porównuje aktualny odcisk z zapisanym wcześniej wzorcem. Jeśli dane są zgodne system umożliwi logowanie lub przeprowadzi uproszczoną autoryzację. W przeciwnym przypadku system może zażądać dodatkowego potwierdzenia tożsamości, np. za pomocą kodu SMS, autoryzacji mobilnej lub mechanizmu silnego uwierzytelnienia klienta (SCA).
W praktyce oznacza to, że nawet jeśli oszust pozyska poprawne dane logowania (np. w wyniku phishingu), urządzenie, z którego próbuje się zalogować, może nie przejść
weryfikacji. Dotyczy to zwłaszcza przypadków, gdy atakujący korzysta z emulatora, ukrywa swoją lokalizację, zmienia przeglądarkę lub maskuje prawdziwe parametry systemowe (np. używa VPN).
Uzupełnienie systemów SCA i modeli scoringowych
W środowisku objętym regulacjami PSD2, fingerprinting doskonale wspiera wymogi silnego uwierzytelnienia i pozwala określić, czy dana sesja spełnia kryterium SCA. Umożliwia przypisanie transakcji nie tylko do konkretnego klienta, ale także do urządzenia, które posiada wyłącznie użytkownik, co znacząco zwiększa wiarygodność sesji.
Fingerprint można też wykorzystać jako jedną ze zmiennych w modelach scoringowych np. do dynamicznej oceny ryzyka transakcji lub sesji. Nietypowa rozdzielczość wyświetlacza, zmieniony język systemowy czy nieoczekiwana wersja przeglądarki mogą podnieść poziom ryzyka i uruchomić dodatkowe reguły w silniku decyzyjnym.
Wykrywanie ryzykownych transakcji z nowych urządzeń
Device fingerprinting odgrywa istotną rolę nie tylko przy logowaniu, ale również w analizie ryzyka sytuacji, w których użytkownik wykonywał operacje płatnicze mogące skutkować utratą środków. Transakcja wykonana z nieznanego urządzenia, szczególnie bez aplikacji mobilnej lub przy zmianie sposobu autoryzacji, może zostać uznana za podejrzaną i wymagać dodatkowego potwierdzenia.
W połączeniu z weryfikacją behawioralną i regułami bezpieczeństwa fingerprinting wspiera mechanizmy blokowania lub opóźniania podejrzanych operacji do czasu ich weryfikacji. To szczególnie istotne w przypadkach przejęć konta (ATO), prób wyłudzenia przelewów czy zleceń inicjowanych z emulatorów lub środowisk z ukrytą tożsamością urządzenia.
Jak wygląda proces przypisywania urządzenia do klienta?
Wdrożenie identyfikacji metodą device fingerprint wymaga zdefiniowania reguł, które pozwolą systemowi rozróżnić zaufane urządzenia od tych, które należy traktować jako potencjalnie ryzykowne. Choć technologia działa w tle i nie wymaga aktywnego udziału użytkownika, kluczowe znaczenie ma sposób, w jaki system interpretuje zachowanie urządzenia w kontekście historii konta i wcześniejszych interakcji.
W niektórych przypadkach klient może zostać poproszony o potwierdzenie, że chce dodać urządzenie do listy zaufanych poprzez zatwierdzenie kodem SMS lub zaznaczenie odpowiedniej opcji podczas logowania.
Kiedy fingerprint działa poprawnie?
Aby fingerprintowanie było skuteczne, użytkownik musi korzystać z tej samej konfiguracji technicznej. Tylko wtedy device fingerprint działa poprawnie i umożliwia wiarygodne
przypisanie urządzenia do użytkownika. Zmiana przeglądarki, reset ustawień, użycie trybu incognito czy oprogramowania, które automatycznie usuwa pliki ciasteczek i dane lokalne, może sprawić, że urządzenie zostanie potraktowane jako nowe nawet jeśli fizycznie jest to ten sam sprzęt. W takich przypadkach np. po zakończeniu sesji z wyczyszczoną pamięcią przeglądarki fingerprint może różnić się od pierwotnie zapisanej wersji, co uruchamia ponowną weryfikację.
Warto dodać, że fingerprinting nie zakłada, że jedynym użytkownikiem urządzenia jest konkretny klient. Wręcz przeciwnie w analizie ryzyka uwzględnia się fakt, że urządzenia mogą być współdzielone (np. w gospodarstwach domowych), a niektóre parametry mogą być modyfikowane lub symulowane. Dlatego fingerprint stanowi element wspierający, a nie jedyny punkt odniesienia dla decyzji autoryzacyjnych.
Zastosowania device fingerprintingu
Wdrożenie device fingerprintingu przynosi wymierne korzyści w różnych obszarach od bankowości i płatności, przez e-commerce, aż po serwisy ogłoszeniowe. Technologia ta pozwala lepiej ocenić kontekst techniczny i behawioralny użytkownika, co przekłada się na skuteczniejsze wykrywanie nadużyć i ograniczenie ryzyka transakcyjnego. Poniższe przykłady ilustrują najczęstsze zastosowania device fingerprintingu.
Wykrywanie oszustw w bankowości
Technologia device fingerprintingu znajduje szerokie zastosowanie w sektorze bankowym, szczególnie w kontekście monitorowania nietypowych zachowań użytkowników. Analiza charakterystycznych parametrów urządzenia umożliwia szybkie wychwycenie sytuacji, w których jedno urządzenie jest wykorzystywane do logowania na wiele różnych kont co może sygnalizować próbę przejęcia tożsamości lub nadużycia.
Weryfikacja transakcji w e-commerce
Sklepy internetowe i platformy sprzedażowe coraz częściej korzystają z device fingerprintingu, by zwiększyć wiarygodność procesu zakupowego. Porównując aktualny profil urządzenia z wcześniejszymi danymi, systemy są w stanie wychwycić nieprawidłowości np. wysoką wartość zamówienia z urządzenia, które nie było wcześniej powiązane z kontem, jakie posiada klient. Tego typu analiza stanowi ważny element prewencji przed fraudami płatniczymi, szczególnie w środowiskach o dużej dynamice i wysokim wolumenie transakcji.
Oszustwa „na kupującego” w platformach ogłoszeniowych i marketplace'ach
W serwisach ogłoszeniowych i platformach typu marketplace device fingerprinting może pomóc w wykrywaniu prób oszustwa na tzw. „fałszywego kupującego”. Dotyczy to sytuacji, w których ta sama osoba podszywająca się pod różnych nabywców kontaktuje się z wieloma sprzedającymi z różnych kont, ale korzystając z jednego urządzenia lub charakterystycznej
konfiguracji technicznej. Wykrycie takiego wzorca pozwala szybciej zidentyfikować próby wyłudzenia danych, płatności poza platformą lub innych nadużyć, zanim dojdzie do faktycznej transakcji.
Przyszłość fingerprintingu i jego rola w systemach bezpieczeństwa
Dynamiczny rozwój technologii, rosnące oczekiwania regulacyjne i coraz bardziej złożone metody działania oszustów sprawiają, że device fingerprinting będzie odgrywać coraz istotniejszą rolę w strategiach bezpieczeństwa cyfrowego. Choć nie jest to nowa technologia, jej zastosowanie ewoluuje od prostego rozpoznawania urządzeń do bardziej zaawansowanego komponentu wielowarstwowych modeli oceny ryzyka.
Integracja z uczeniem maszynowym i weryfikacją behawioralną
W najbliższych latach można spodziewać się szerszego wykorzystania fingerprintingu w połączeniu z machine learningiem. Algorytmy uczące się będą analizować nie tylko sam profil techniczny urządzenia, ale także wzorce zachowań użytkownika (np. tempo przewijania, sposób poruszania się po stronie, sekwencje kliknięć), co pozwoli budować znacznie precyzyjniejsze profile ryzyka.
Taki hybrydowy model łączący fingerprinting z weryfikacją behawioralną umożliwia nie tylko wykrywanie nieautoryzowanego dostępu, ale też identyfikację subtelnych odstępstw od typowego zachowania użytkownika, np. w sytuacji przejęcia konta przez osobę trzecią.
Wsparcie dla silnego uwierzytelniania (SCA) i regulacji
W środowisku regulowanym, szczególnie w kontekście PSD2 i wymogów dotyczących Strong Customer Authentication (SCA), fingerprinting zyskuje na znaczeniu jako narzędzie wspierające w uwierzytelnianiu. Może być wykorzystywany do potwierdzania tożsamości użytkownika w sposób niezależny od loginu i hasła, a także do klasyfikowania transakcji jako niskiego lub wysokiego ryzyka w ramach dynamicznej analizy transakcyjnej (TRA).
Zastosowanie w open bankingu i ekosystemach płatniczych
W modelu open bankingu, w którym wiele różnych podmiotów ma dostęp do danych użytkownika (za jego zgodą), fingerprinting może pełnić funkcję dodatkowej warstwy weryfikacji, niezależnej od dostawcy usług. Umożliwia to tworzenie spójnych mechanizmów detekcji ryzyka, nawet w środowiskach rozproszonych.
Podobnie w branży e-commerce, gdzie użytkownicy coraz częściej korzystają z wielu kanałów zakupowych i urządzeń, fingerprinting może wspierać wykrywanie nadużyć związanych z płatnościami, zwrotami, promocjami czy kontami tymczasowymi.
Platforma CFD jako przykład zastosowania device fingerprintingu
Jednym z rozwiązań antyfraudowych oferowanych przez BIK jest platforma Cyber Fraud Detection (CFD), służąca do wykrywania prób wyłudzeń w kanałach online. Kluczowym elementem platformy jest dedykowany silnik reguł antyfraudowych, który wykorzystuje analizę urządzenia klienta czyli device fingerprinting.
Dzięki fingerprintingowi możliwe jest przypisanie unikalnego identyfikatora urządzenia (device ID) oraz uzyskanie szczegółowych informacji technicznych, takich jak adres IP, użycie VPN, geolokalizacja, user agent (w tym rozdzielczość wyświetlacza, przeglądarka i jej wersja), pliki cookie czy ID sesji.
Dodatkową zaletą platformy CFD jest możliwość wymiany informacji o skompromitowanych urządzeniach pomiędzy subskrybentami. Jeśli jedno z urządzeń zostanie oznaczone jako powiązane z oszustwem przez jednego z użytkowników systemu, informacja ta staje się dostępna także dla pozostałych uczestników platformy co znacząco podnosi skuteczność przeciwdziałania fraudom.
Wyzwania i perspektywy rozwoju
Mimo wielu zalet, device fingerprinting mierzy się z wyzwaniami. Postęp technologiczny sprzyja rozwojowi coraz bardziej zaawansowanych metod omijania zabezpieczeń, co utrudnia skuteczną identyfikację urządzeń. Aby utrzymać efektywność tej technologii, należy pracować nad jej ciągłym dostosowywaniem do tych zmian.
Kierunek rozwoju fingerprintingu to dążenie do zachowania równowagi między skuteczną ochroną a poszanowaniem prywatności użytkowników. Przyszłe rozwiązania będą coraz częściej uwzględniać potrzebę większej przejrzystości i kontroli po stronie użytkownika, sprzyjając bardziej odpowiedzialnemu wykorzystaniu tej technologii.
Podsumowanie
Device fingerprinting to skuteczne narzędzie wspierające wykrywanie fraudów i ocenę ryzyka w środowisku cyfrowym. Pozwala rozpoznawać zaufane urządzenia, wychwytywać anomalie i wzmacniać procesy uwierzytelniania bez angażowania użytkownika. Jego wartość rośnie zwłaszcza w kontekście SCA, open bankingu i dynamicznych modeli detekcji. Nie jest to rozwiązanie samodzielne, lecz skuteczne wsparcie dla innych narzędzi bezpieczeństwa. Kluczem do skuteczności pozostaje integracja z innymi źródłami danych oraz zgodność z regulacjami.
Najczęściej zadawane pytania
Czym jest device fingerprinting?
Device fingerprinting to technika identyfikacji urządzenia na
podstawie jego unikalnych cech technicznych, takich jak przeglądarka,
system operacyjny czy rozdzielczość ekranu.
Pozwala na stworzenie tzw. cyfrowego odcisku, który służy do
rozpoznawania i monitorowania urządzeń.
Jak działa device fingerprinting?
Fingerprinting polega na zbieraniu informacji o parametrach technicznych urządzenia użytkownika i ich analizie w celu wygenerowania unikalnego identyfikatora. Proces ten odbywa się zazwyczaj w tle bez udziału użytkownika i służy do oceny ryzyka, wykrywania anomalii oraz zabezpieczania sesji.
Jakie są typowe zastosowania device fingerprintingu?
Technologia ta jest wykorzystywana m.in. w bankowości do wykrywania fraudów, w e-commerce do weryfikacji transakcji, a także na platformach ogłoszeniowych do identyfikacji fałszywych kont. Fingerprinting wspiera systemy bezpieczeństwa poprzez wykrywanie podejrzanych logowań lub nietypowych zachowań.
Czy można ukryć lub zmienić fingerprint urządzenia?
Częściowo tak. Użytkownicy mogą korzystać z VPN-ów, przeglądarek w trybie prywatnym lub narzędzi modyfikujących parametry urządzenia, jednak zaawansowane systemy potrafią wykrywać takie próby i traktują je jako sygnał ryzyka.